ҚАРЖЫҢДЫ ҮНЕМДЕП, ҚАРЫЗДАН ҚҰТЫЛ
Бүгінде Іле ауданының 1300 тұрғыны қаржылық сауаттылық пен отбасылық бюджетті жоспарлауды үйренуде. Айта кетейік, 5 ақпанда Өтеген батыр ауылында «Amanat» партиясы мен «Ұлы Дала» ауылдық бизнесті дамыту қауымдастығы» РҚБ бірлескен бастамасы болып табылатын «Қарызсыз қоғам» жобасы басталды. Ол азаматтардың қаржылық сауаттылығы бойынша құзыреттерін арттыруға бағытталған.
Ал Алматы облысы бойынша «Қарызсыз қоғам» жобасының жетекшісі, ментор Айгүл Жайлыбаеваның айтуынша, ауыл азаматтары қаражатты үнемді әрі тиімді жұмсауды бірте-бірте үйреніп келеді. Курс қатысушылары кіріс-шығысты есептей білуді, қаржыны ұтымды жоспарлауды, дұрыс мақсат қою жайлы пайдалы мәліметтер алады.
«Тұрғындар қаражатты тиімді жұмсауды үйреніп жатыр. Осы мақсатта қатысушыларға түрлі дәріс өтіп, үй тапсырмасын береміз. Сондай-ақ, өз кәсібін бастағысы келетіндерге, табыс табудың түрлі жолдарын көрсететін пайдалы мәліметтермен бөлісеміз. Сарапшылар кіріс-шығысты есептей білуді, қаржыны ұтымды жоспарлауды үйретеді», – дейді ментор.
Алматы облысына ауыл тұрғындарын оқыту үшін арнайы білімі бар және аудиторияның назарын аудара алатын 8 тәжірибелі сарапшы келді. Бес күн ішінде олар азаматтарды отбасылық бюджетті басқаруға, кірістер мен шығыстардың есебін жүргізуге үйретеді.
Дәріске аудандық партия филиалының мәжіліс залына көпбалалы аналар, колледж студенттері, жеке кәсіпкерлер, дәрігерлер, мұғалімдер және әлеуметтік жағынан аз қамтылған тұрғындары келді.
Қаржы сарапшысы Мейірман Сауранбеков жобаның мақсаттары мен міндеттері туралы айтып, банктік қарыздар мен микрокредиттер бойынша проблемалық берешекті реттеуге уақтылы жәрдемдесу мәселелері мен құралдарына егжей-тегжейлі тоқталды. Ұйымдастырушының мәліметінше, бүгінде 6,3 млн-ға жуық қазақстандықтың банктерде өтелмеген кредиттері бар, ал тағы 1,2 млн қазақстандық микроқаржы ұйымдарында несие алған. Мұның бәрі, әрине, азаматтардың әлеуметтік әл-ауқатына әсер етеді. Өйткені, қолжетімді несиелер, жоғары пайыздар, төмен қаржылық сауаттылық жыл сайын халықтың қарыздарының өсуін арттырады. Халықтың бір бөлігін несиелендіру мәселесі жүйелі шешуді талап етеді.
— Қазіргі уақытта миллионнан астам адамның кем дегенде бір несиесі бойынша қарызы өтелмеген. Сондықтан, жеке және отбасылық бюджетті құра білу, тауарлық несиесіз тауарлар мен қызметтерді сатып алу мүмкіндіктерін талдай білу, қарыз тұзағына түспеу туралы білу маңызды. Сондай-ақ, нарықты талдау және дұрыс және тиімді шешімдер қабылдау үшін несиелеу шарттарын түсіну маңызды. Инвестициялаудың қаржы құралдарын жалған компаниялардың алаяқтық әрекеттерінен ажырата білу. Жеке тұлғалардың банкроттық рәсімі бойынша өз құқықтарын қорғай білу, бизнес-жобалардың табыстылығын анықтау үшін қаржылық есептеулер жүргізу, тәуекелдерді талдау, «қауіпсіздік жастығын» қалыптастыру маңызды. Ең бастысы, отбасының әл-ауқатын жақсарту үшін қажетті қаржылық сауаттылық саласындағы құзыреттілікті арттыру, — деді Мейірман Сауранбеков.
Сарапшы бюджеттік сала қызметкерлерінің несиені қалай жабуға болады? Қосымша табыс қалай табуға болады? Қосымша бизнесті қалай құруға болады деген сынды сұрақтарына жауап берді. Олар кез келген несиелік проблемалық тарихтан шығудың жолын табуға болады деп санайды және мысал келтірді.
— Менің досым жұмыстан кетті, ал несие бойынша ай сайынғы төлем айына 109 мың теңгені құрады. Ол Жұмыспен қамту орталығында жұмыссыз ретінде тіркелді. Оған алты айға жұмысынан айрылғаны үшін әлеуметтік төлем тағайындалды және оның шамамен 60 пайызын алды. Содан кейін ол банкке кірісті жоғалту туралы анықтама берді. Нәтижесінде жарты жыл ішінде ай сайынғы төлем айына 29 мың теңгені құрады, яғни банк мерзімін ұлғайтып, бірақ ай сайынғы жүктемені төмендетіп, қарсы алды. Кейін бұл сома 50 мың теңгені құрады. Осы уақытқа дейін жігіт жаңа жұмыс тапты,-деді сарапшы жаттықтырушы.
Халықты оқыту мынадай бөлімдерге бөлінеді.
— Осы аптада, 5-9 ақпан аралығында біз біріншісін үйретеміз. Таңертең оқу, ал түстен кейін – жеке кеңес. Келесі аптада басқа ауылдық округтерде екінші лекті оқыту басталады. Бүгінгі таңда аудан орталығының тұрғындары үлкен қызығушылық танытты, — деп атап өтті Мейірман Сауранбеков.
Жоба аясында қатысушыларға тегін заңгерлік көмек көрсетіледі. Іле ауданында қаржылық сауаттылық курстары 1300 ауыл тұрғыны үшін өтеді деп жоспарлануда, олар аяқталғаннан кейін борыштық жүктемені жеңілдету бойынша практикалық кеңестер ғана емес, сертификаттар да алады.
Естеріңізге сала кетейік, жобаны іске асыру аясында 2024 жылдың соңына дейін еліміздің 17 облысын және 3 ірі қаласын қамту жоспарлануда, бұл 750 мың қатысушы, оның ішінде 100 мың студент пен 550 мың оқушы. Өткен жылы еліміздің сегіз өңірінде 65000 адам оқудан өтті.
Жалпы Қазақстан дефолт алдында тұр. Бұл туралы Дүниежүзілік банк зерттеуі жазады. Халыққа тұтынушы кредиттері шексіз беріле бергендіктен, банк жүйесіндегі қайтарымсыз кредиттер үлесі (NPL +90) 2022 жылы 40 пайызға, 2023 жылдың 8 айында 31 пайызға өскен. Бір жарым миллион адам кредиттерін 90 күннен бері төлемей жүр. Қаржылық сауаттылықты артыру тек халық қана емес жалпы мемлекет үшін пайда болары сөзсіз.
Бағдат ШОЙБАС
